In al zijn uitingen wijst het moderne Rozenkruis op de eis die gesteld wordt aan de mens bij het aanbreken van het Aquariustijdperk. Het bekende beeld van de man die een kruik leeggiet – de Waterman, wordt vanouds gebruikt als symbool voor het levende water, de nieuwe energie die in de atmosfeer wordt uitgestort. Dit levende water bevordert een proces van verandering, vernieuwing. Sinds het naar buiten treden van de 17e eeuwse rozenkruisers heeft iedere tijd zijn eigen passende accenten geplaatst bij de inbedding van dat proces.
Aquarius is de geest die alles transparant maakt. Oude waarden worden op hun inhoud beproefd. Er is een drang naar het vrijkomen van behoudende structuren. De kruik is geladen met dynamische energie, bestemd voor een innerlijke revolutie. Deze openbarende kracht, die over allen wordt uitgestort, heeft altijd een uitwerking: de mens moet kiezen.
Aquarius staat borg voor een vrije keuze. Wij kunnen niet anders dan reageren, dat is niet vrij. Maar we kunnen wel kiezen hoe. Reageren we met het ik, dan leidt dat tot een vergroting van het ego. We kunnen ons voorstellen hoe dat uitmondt in narcisme, genotzucht en niet-aflatende consumptiedrang. Luisteren we naar de roepstem van de geestelijke essentie, dan gaan wij de weg van de roos en het kruis. In beide gevallen komen alle oude normen en waarden op losse schroeven te staan. Maar waar de ik-mens zich naar steeds lagere ‘vrijheden’ begeeft, streeft zijn broeder of zuster, die een andere keuze maakt, naar een hoger bestaansniveau. Aquarius inspireert dan tot het bewustzijn van het Andere, en daarmee krijgen hoge idealen als broederschap, sociale rechtvaardigheid, solidariteit, redelijkheid, begrip en gemeenschapszin, die altijd met Waterman geassocieerd worden, een geheel ander perspectief.
Omdat het teken Waterman wordt geregeerd door de geest der vrijheid kan op elk moment het ik-bewustzijn weer met deze idealen op de loop gaan. Daarnaast kunnen ze verstarren in systemen, dogma’s, totalitaire structuren en opgelegde nieuwe normen en waarden. Astrologisch gezien valt de vernieuwing dan terug in Saturnuswaarden, stolt in vaste structuren en loopt erin dood.
WAT IS DE VRIJHEID VAN DE WATERMAN?
Vanuit het ik gezien, hangt vrijheid samen met onzekerheid en chaos, in de zin van ongeordendheid. Maar vanuit het standpunt van vernieuwing is vrijheid verbonden met creativiteit en verantwoordelijkheid. Aquarius hangt samen met de planeet Uranus en in de Griekse mythologie wordt de god Uranos voorgesteld als vrijheid en chaos. De nieuwe mens heeft die vrijheid, verbonden met creativiteit en verantwoordelijkheid, nodig om autonoom en zelfverwerkelijkend te kunnen zijn. Het gaat om een volkomen nieuwe verantwoordelijkheid, die alleen in absolute vrijheid verwerkelijkt kan worden. Zoals de pelgrim op de bekende afbeelding van Flammarion door de grenzen van de bestaande kosmos heenbreekt en een nieuwe kosmos ontwaart.
Gaat de mens deze gang niet, houdt hij vast aan oude patronen en neigingen, dan veroorzaakt de vurige kracht van Aquarius voortdurende crises. De mens kan zich dan trachten te beschermen tegen de onzekerheid door terug te vallen op normen en waarden die niet meer aan de orde zijn, maar die hem kunnen behoeden voor verder afglijden. Hij sluit dan de deur naar de vernieuwing waar de Aquariusdynamiek voor bedoeld is. Deze ontwikkeling zal hij in een later stadium alsnog dienen door te maken. Wie de negatieve vrijheid zoekt, ongelimiteerde vrijheid voor het ik, zal bemerken dat juist daarin het grootste gevaar voor het ego ligt. In zijn zucht naar prikkels verandert de ikmens in een gevaar voor zichzelf en zijn omgeving. De Aquarius-energie stuwt naar een vernieuwing die uiteindelijk het volledig loslaten van de ik-cultuur noodzakelijk maakt.
In de jaren ’60 van de 20e eeuw uitte de Aquariusstraling zich in revolutionaire bewegingen en idealen. Ze beukten tegen de grenzen van de bestaande normen en waarden en braken ze af. Men riep om vrede, liefde en saamhorigheid. De spanning in de atmosfeer was zeer kritisch en zoals een bliksem de atmosfeer doorklieft, ontlaadde de spanning zich. Aquarius heeft als luchtteken de atmosfeer als haar domein.
De Geestesschool van het Gouden Rozenkruis heeft in die tijd, tussen 1963 en 1967, vijf machtige Aquariusconferenties gehouden op verschillende plaatsen in Europa. In deze bijzondere conferenties werd benadrukt dat bewustzijn van een noodzakelijke omwenteling voorwaarde voor nieuwe menswording is, geheel in de geest van De Alchemische Bruiloft van Christiaan Rozenkruis, een geschrift uit de tijd van de 17 e eeuwse rozenkruisers. Christiaan Rozenkruis is in deze diepzinnige novelle het prototype van de nieuwe mens, de Aquariusmens.
Algemeen wordt tegenwoordig erkend dat de revolutionaire veranderingen, ingezet in de tweede helft van de vorige eeuw, bepalend waren voor de samenleving nu. Hedendaagse politici wijten de huidige ontreddering, wetteloosheid en amoraliteit rechtstreeks aan die veranderingen, vooral aan de hang naar individuele vrijheid. Maar bij de genoemde impuls was het niet om politiek begonnen: het was een pure bewustzijnsimpuls, die in het zogenoemde ik-tijdperk van de jaren ’80 de bijsmaak kreeg van genotzucht en egjoÏsme. Het streven naar solidariteit, dat door de politiek werd overgenomen, was een positief uitvloeisel van deze impuls.
In de samenleving kunnen we invloeden constateren van de Aquariusimpuls. De mens reageert echter veelal onbewust, oppervlakkig. En dat is logisch, want de impuls is niet ‘cosmetisch’ bedoeld, maar diepzinnig, voor de innerlijke mens, dus voor de microkosmos. Tracht men deze waarden uiterlijk door te voeren, zonder de innerlijke verandering, dan geldt de natuurwet die zegt dat alle wereldse waarden uiteindelijk in hun tegendeel verkeren. Het bederf van het beste levert dan het slechtste op: wetteloosheid en amoraliteit, de laagste vormen van geweld, zoals zelfmoordcommando’s en kindergijzelingen.
Hier tegenover staan ook verrijkingen, zoals de ontmaskering van vele pretenties: de mens is niet van nature goed, zoals heel lang geloofd is. Maar ook niet slecht: goed en kwaad zijn beide aspecten van de mens. Er zijn veel mensen die in hun leven de hoge idealen van Aquarius nastreven. Men zegt dat de Aquariusinvloed, een periode van ongeveer 2160 jaar, een tijd inluidt van broederschap, vrijheid, harmonie, wederzijds begrip, onbaatzuchtigheid en creativiteit. Wie om zich heen kijkt, zal daar nog niet veel van terugvinden; maar geleidelijk zal elke illusie worden ontmaskerd. Uiteindelijk achterhaalt de waarheid vroeg of laat elke leugen en hoeveel schandalen en verborgenheden treden niet aan het licht?
Wat is nu de betekenis van 400 jaar Rozenkruis in het licht van Aquarius? Aan het begin van de 17e eeuw maakte de Rozenkruisers Broederschap zich in Europa kenbaar met manifesten en proclamaties. In het teken van de sterrenbeelden Serpentarius en Cygnus werd door de astronoom/astroloog Kepler een supernova ontdekt en de rozenkruisers zagen daarin een teken van ßGods raad» zoals zij meldden in de Confessio (1615). Een impuls tot vernieuwing die zich aan het firmament manifesteerde en zowel in de wereld als in de kleine wereld, de microkosmos, zou doorwerken.
DE LEIDRAAD VAN DE REDE
In dezelfde tijd kwamen er mogelijkheden vrij voor innerlijke vernieuwing en voor vernieuwing van het algemeen geestelijk klimaat in Europa. De Rozenkruisers Broederschap bracht die mogelijkheden tot vernieuwing naar voren, ondanks het risico van deze stap. Zij deden dat omdat het in hun ogen voor de voortgang voor mens en cultuur op basis van het zuivere christendom noodzakelijk was. De mogelijkheden waren er. Op dat moment waren de omstandigheden in Europa zodanig dat het risico van chaos beperkt bleef. De neiging tot ordening was sterk in die tijd en vormde een stevige bedding voor de stroom van levend water. Een nieuwe impuls kan alle kanten uitgaan, maar als hij wordt opgevangen door bewuste zielen, vormen zij een bedding om de stroom verder richting te geven.
Ook de Europese cultuur had het punt bereikt dat universele inzichten kondenworden geassimileerd. De leidraad daarbij was de ontwakende rede, vertolkt door de filosoof Bruno, een voorloper van Spinoza en Descartes. Als deze impuls niet opgevangen was, zou de ontwikkeling van mens en cultuur zijn blijven steken in een adolescente fase. Europa zou haar volwassenheid dan niet kunnen bereiken.
De vorming van een nieuwe mens met ware geestelijke vermogens en de inspiratie van een cultuur met universele waarden waren noodzakelijk geworden. De belofte van vrijheid en de belofte aan de schepping die men zo hoopvol in de bijbel vond aangekondigd, zouden worden vervuld. Zo werd het verschijnen van een nieuw licht in het sterrenbeeld Serpentarius en Cygnus niet alleen benut om deze vernieuwing in Europa te proclameren, maar tegelijkertijd om de signatuur te introduceren van de Aquariusmens: Christiaan Rozenkruis. Hij is de mens die staat in een dynamisch proces van verandering. Aquarius maakt de manas mogelijk, de geest-zielenmens met het hogere denkvermogen, de androgyne, de ware mens. Kenmerken als onbaatzuchtigheid, solidariteit, vriendschap, redelijkheid, integriteit, openheid en creativiteit komen dan op een nieuwe basis tot ontwikkeling. Maar het belangrijkste aspect van het proces van nieuwe menswording is de geboorte van een nieuwe ziel: een volkomen nieuwe gerichtheid. Het is een fundament voor de alchemische bruiloft, die de synthese is van de geest en de ziel, waaruit een nieuw lichaam kan ontstaan.
DRIE OPMERKELIJKE FASES SINDS 1604
Dat element was in de Europese cultuur tot dan toe onderbelicht of zelfs afwezig en is nu voor ons allen hoogst actueel. De opgang tot een hoger menstype is namelijk geen automatisch cultuurgegeven, maar een dynamisch bewustwordingsproces; geen door wereldse of kerkelijke autoriteiten geleide evolutie, maar een revolutie in de eigen microkosmos: men stapt over op een ander uitgangspunt. Die nieuwe synthese kan niet plaatsvinden op grond van beloning of straf, maar uitsluitend op basis van het positieve besluit om in dit leven te werken aan de ware verlichting, vanwege een diepgevoelde uitnodiging tot de koninklijke bruiloft. Zonder vooraf te weten waar dat proces uiteindelijk naartoe gaat. Die onzekerheid en die spanning horen bij het volwassen worden van de ziel.
Aquarius betekent voor de spirituele zoeker een grootse nieuwe mogelijkheid. Nu pas, nu de invloed van Pisces afneemt, kan men weer zinvol aan zichzelf werken: als men de eis van het Vissentijdperk heeft verwerkelijkt. Want die biedt de juiste uitgangspunten, en een periode van reiniging en loutering van het hart, waarin men in ootmoed leert te luisteren naar de hogere rede, gaat daaraan vooraf.
Die eerste vernieuwende impuls in de 17e eeuw werd gesmoord in de bloedige godsdienstoorlogen tussen protestanten en rooms-katholieken, in Duitsland (de 30-jarige oorlog). Pas na een brede Europese vrede, getekend in 1648 in Munster, werd het mogelijk de impuls weer op te pakken. De Franse Revolutie, die in 1789 Europa wakker schudde met haar verklaring van de rechten van de mens en de idealen van vrijheid, gelijkheid en broederschap, vormt binnen deze context een belangrijke overgang: de eerste duidelijke voorafschaduwing van de invloed van Aquarius. Niet toevallig werd in 1781 Uranus, de planeet die het teken Aquarius beheerst, ontdekt. Ook de compositie van Die Zauberflö te door Mozart rond 1790, waarin het proces van de Alchemische Bruiloft van Christiaan Rozenkruis op muziek is gezet, markeert deze voorafschaduwing. Mozart heeft het gloren van het Aquariustijdperk als een zonsopgang gezien: symbool, magie en geestzielenbewustzijn verklanken een bruiloftsfeest dat tot op de dag van vandaag aan zeggingskracht niets heeft ingeboet.
Er zijn in de 18e eeuw veel impulsen geweest die de alchemische zelfverwerkelijking stimuleerden, onder andere via de vrijmetselarij. Maar ook ontstonden tegenkrachten die zich uitten in de moordpartijen waarmee de Franse Revolutie gepaard ging en die de Aquarius-waarden van vrijheid, gelijkheid en broederschap besmetten en verkwanselden. De periode van 1787 tot 1966 kenmerkt zich door talrijke revoluties en vernieuwingen die uitgingen van hoge idealen, maar uitmondden in totalitaire systemen die talloze slachtoffers hebben gemaakt.
Toch waren er ook verheugende Watermanvernieuwingen. Op spiritueel gebied ontstond bijvoorbeeld de theosofie, met als spreuk: “Er is geen godsdienst boven waarheid”. Een echt Watermanmotto. Ook de beweging van Max Heindel uit het begin van de twintigste eeuw, The Rosicrucian Fellowship, voerde een dergelijk motto: “Een helder verstand, een liefdevol hart, een gezond lichaam”.
In de laatste fase van het Vissentijdperk waarin de Aquarius-energie merkbaar wordt gaat het weer sterk om de waarheid. Astrosofisch gezien gaat het Vissentijdperk zijn laatste fase binnen, de Vissenfase. DubbeleVissen dus. Pisces (Vissen) wordt geregeerd door de mysterieplaneet Neptunus, die J. van Rijckenborgh de vernieuwer van het hoofdheiligdom noemt. De waarheid die door ontmaskeringen en onthullingen zichtbaar wordt, is vaak niet de waarheid die de mensen graag willen. Wat wordt blootgelegd is confronterend en onze bewustzijnscrisis komt ermee in het volle licht te staan. De waarheid is, dat de wereld op geen enkele manier aannemelijk te maken is in het licht der eeuwigheid en dat onwaarachtigheid en hypocrisie hoogtij vieren. Uit economische motieven, of voor de “lieve vrede”, doen we er vaak zelf aan mee. Die “lieve vrede past precies bij “onze lieve heer” in de zwijmelende context waarin de Zoon van God vaak wordt geplaatst: het is schijn en onwaarachtig.
DE GLOED VAN DE MONADE
Hoewel we weten dat de ik-cultuur een doodlopende weg is, doen we er vaak aan mee. Een andere manier van denken wordt dan onmogelijk. We leren leven met het ßovergewicht» van het ik. We verdringen het besef van de noodzaak tot spirituele verandering. We zien op tegen de verandering die daarvoor nodig is, en menen dat er een onmetelijke afstand is tussen ons en de ware mens. Het ik heeft ons gevangen genomen.
Ruim voor de jaren ’60 van de 20e eeuw, nog in de Aquariusfase van dit Vissentijdperk, klinken de wijze woorden: de ontwikkeling van het ik, het natuur-ego, dient vervangen te worden door de ontwikkeling van de monade. De monade is een veel diepere kern dan ons ik en staat niet open voor de verleidingen, die ons binden aan materie, gewoontes en verslavingen. De monade correspondeert met het oorspronkelijke veld, de Liefde die volkomen is. Dat is niet de liefde die wij kennen. De Liefde, die de geest der vrijheid is, kan ons ik niet hanteren. De liefde die uitgaat van het ik is van een veel lagere vibratie. De Liefde, waarvan onder andere de Corinthenbrief spreekt, is van een andere orde en alleen de monade heeft hier affiniteit mee en kan erdoor gaan “stralen”.
De kernstraling van de monade hult zijn omgeving – ons dus – in een gloed die onwerelds is. Hierdoor ervaren wij een vervreemding van deze wereld en ervaren wij onszelf als vreemdelingen.
Deze geestvonk, die de volkomen liefde en de vrijheid ervaart, stuwt de mens tot grote activiteit. Hij of zij weet dat die energie niet is bedoeld om een tijdje verlicht te zijn, maar dat zij een verplichting stelt. De geest van liefde noopt tot geven, tot spreiden van de nieuwe energie. Daarnaast gaat het innerlijk bouwwerk door. Daarmee komt de mens te staan voor de wijsheid van Hermes: alles ontvangen, alles prijsgeven en daardoor alles vernieuwen.
Valt de strevende terug in de werkingen van het ik, dan komt hij in niemandsland. De grenzen zijn uitgewist en hij heeft geen enkel houvast meer. Als hij probeert de oude waarden geforceerd te belevendigen, verzeilt hij gemakkelijk in de sfeer van het fundamentalisme. Degeneratie van de cultuur zet dan in en de begeleidende verschijnselen van angst, onderdrukking en terreur zijn diep aangrijpend en verre van verheffend.
De Aquariusimpuls is niet vrijblijvend. In de Aquariussfeer gaat het erom een dusdanig sterk magnetisch systeem of krachtveld te vormen dat het onaantastbaar wordt voor de onvermijdelijke degeneratie van culturen in de wereld. Het Watermanbegrip ‘broederschap’ speelt daarin een beslissende rol. Aquarius stelt als eis het durven aangaan van het groepsproces – maar nu op een nieuw vlak, op zielenniveau. Die eis is absoluut, maar kan verwerkelijkt worden in de geest van volkomen liefde en volkomen vrijheid. De kracht van de gehele groep komt daarbij iedere deelhebber ten goede, conform het adagium: vrijheid, gelijkheid en broederschap. De ware mens is dan ontstegen aan de aarde. Hij is bewoner van het oorspronkelijke zonnelichaam, de kosmos geworden.