Ik ben gekomen uit het land van Babel om een schreeuw te doen weerklinken over de wereld. ≫ Zo vertaalde de Libanese auteur Amin Maalouf de roep en de boodschap van Mani in zijn boek Les jardins de Lumiere (De Tuinen van Licht). Die schreeuw heeft Mani laten weerklinken in de amper zestig levensjaren, waarin hij zijn lange tocht door vele landen en streken op de aarde aflegde. Hij deed de Roep uitgaan, hij bracht de Boodschap vanuit de landouwen van het Licht bij de mensen.
Aan deze bijzondere mens en zijn leringen willen wij dit nummer van PENTAGRAM wijden. Hij was een van die gezondenen vanuit het Lichtrijk, zoals er velen zijn geweest en velen nog zullen komen, zolang de mensheid in deze wereld van tegenstellingen, van duisternis blijft rond dolen. Hoewel men getracht heeft Mani, zijn Roep en zijn Leer, met uiterste precisie uit de geschiedenis te schrappen, is er in onze tijd een hernieuwde belangstelling voor zijn persoon en zijn Leer gerezen. Dat is niet verwonderlijk, want de tijd is aangebroken dat de Universele Waarheid door de duisternis van bedrog en misleiding kan heen breken. Zij zal vele mensen in hun hart aanspreken. Dankzij onderzoekingen van ijverige godsdienstwetenschappers is in deze eeuw al heel veel geschreven over Mani. De laatste jaren zijn er echter originele manichese teksten gevonden die een meer direct licht werpen op Mani en zijn broederschap, zijn Ecclesia en zijn Leer. Tot voor kort was men afhankelijk van de geschriften van tegenstanders, die hun vernietigende commentaren gedurende de 1200 jaren dat de manichese kerk stand hield, onophoudelijk uit hun pennen lieten vloeien. Mani was een van de grote boodschappers van het Licht. Van de Gnosis. Hij heeft een plaats naast Jezus, Boeddha, Zoroaster en Hermes Trismegistos. Echter met dit verschil, dat hij zelf heel veel op schrift heeft gesteld. Slechts enkele van zijn geschriften hebben de vernietigings drang van zijn tegenstanders overleefd. Zij tonen duidelijk aan dat zijn Leer stoelde op het oorspronkelijke gnostieke denken. Sommige geleerden noemen hem wel ‘de laatste grote Gnosticus van die tijd’. In de Gnosis wortelen zijn leringen. Hij spreekt ook duidelijk over de Twee Natuurorden: het Rijk van het Licht waar de microkosmos nog deel uitmaakte van de Geest en het Geestveld van de goddelijke natuur, en het Rijk van de Duisternis, waarin een deel van de oorspronkelijke mensheid gevangen is geraakt. Of anders gezegd: gevallen of verzonken is. Ook Mani spreekt over de Lichtvonk die in de materie, in de stoffelijke wereld aan een sterfelijk wezen gebonden is en daarin ge vangen ligt; over de twee principes, God en Materie, of Licht en Duisternis, Waarheid en Leugen. De Roep van Mani is duidelijk en indringend. De Lichtvonk moet terugkeren in het Rijk van het Licht, van waar zij eenmaal is uitgegaan.
De aardse mens moet zich daaraan wijden, zodat de Oorspronkelijke Mens kan worden we herboren om terug te keren naar het Lichtrijk. Men heeft Mani verweten dat zijn leringen dualistisch waren. Zijn leer van de twee principes doelt echter op een heel andere dualiteit en heeft een diepere betekenis. Wij hebben getracht daarvan een duidelijk beeld te geven. De wereld van tegen stellingen, de dialectische natuur, is een van de goddelijke natuur afgescheiden wereld geworden. Hoewel zij van deze Oerbron geen deel meer uitmaakt, kan zij zonder haar niet bestaan. Zij is als het ware een schaduwwereld geworden van de oorspronkelijke Lichtwereld van de Geest. Zoals ook de dialectische mens een schaduwwezen, een schijnmens, is van de oorspronkelijke Geestmens. Zoals iedere gezondene, was ook Mani zich van jongs af aan bewust van zijn bijzondere zending. Op zijn twaalfde jaar werd dit bevestigd door een diepe innerlijke openbaring, waarin hem duidelijk voor zijn bewustzijn werd geplaatst wat zijn taak zou zijn. Sindsdien bestudeerde hij alle godsdiensten en filosofieën. Op 21- jarige leeftijd volgde een tweede open baring via de Andere-in-hem, die hij ook aanduidde als zijn Tweeling of Metgezel. Het is de Geest-Ziel in zijn microkosmos, die hem leidt op zijn lange tocht. Geest- Ziel en Heilige Geest zijn in hem verenigd. Vanaf dat moment is hij zich ervan bewust een Apostel van het Licht te zijn, een Gezondene. Het woord Apostolos is Grieks voor gezondene of boodschapper. Hij is geroepen om de boodschap van God of het Lichtrijk van de Geest aan de mensen te brengen. Mani, die alle religies van zijn tijd en van daarvoor had bestudeerd, bevond dat de Waarheid daarin nog slechts ten dele aanwezig was. Ook de christelijke Evangeliën bestempelde hij als onzuiver. Hij ontdekte dat daarin veel onkruid woekerde. Het Oude Testament zou hij zelfs hebben afgewezen, omdat het volgens hem misleidend en afwijkend was vermengd met het oorspronkelijke zuivere christendom en de boodschap van Jezus. Hij had de opdracht de overblijfselen van de Universele Waarheid in de grote godsdiensten weer aan het licht te tillen. Te bevrijden van het onkruid. Hij meende dat een nieuwe tijd was aangebroken, waarin de Roep moest weerklinken, vrij van elke afwijking. Zijn Roep, zijn Leer en niet te vergeten zijn persoon deden de wereld versteld staan. Hij was een zoon van ouders uit vorstelijke geslachten. Een koningszoon. Meer nog maakte hij indruk als de Licht brenger die alle vermogens, menselijke zowel als goddelijke, in zich verenigd had. Hij was een Gezondene van het Licht, een grootmeester van de Gnosis. Ook was hij heelmeester, een genezer in vele opzichten, kunstenaar, schilder, begaafd literator. Een ongelooflijk veelzijdige man die enerzijds vele vrienden en volgelingen had, anderzijds vernietigende vijandschap bij zijn tegenstanders oogstte. Met zijn Roep en zijn Leer tastte hij de dogma’s en afgedwaalde leerstellingen van zijn tijd aan. Zij, die de oude vergane religies wilden herstellen en handhaven om de mensen gevangen te houden, zij keerden zich tegen hem. Met luide stem — hij was een bijzonder getalenteerd spreker met een groot charisma —verkondigde hij dat de Waarheid gebroken en onvolledig in de bestaande religies doorschemerde, maar haar zuiverheid verloren had. Een halve Waarheid wordt uiteinde ijk een leugen. Daarom moest de mensheid nu met de zuivere en volle Waarheid worden verbonden. Men zegt wel dat zijn leer een samen voeging is van elementen uit andere leringen. Men kan net zo goed zeggen, dat hij de splinters van de Waarheid verzamelde om ze ten volle in het Licht te tillen. Ook verwijt men hem dat zijn leringen voor namelijk gestoeld zijn op persoonlijke openbaring. Maar was en is dat niet bij alle gezondenen en boodschappers het geval? Staat er niet geschreven dat Jezus alles wat hij leerde ontving van zijn Vader? En Hermes Trismegistos zag toch ook de Universele Waarheid in een visioen? Mani opende de brieven aan zijn ge meenten met ≪Mani, de Apostel van Jezus Christus.≫ Hij koos deze aanhef, omdat hij zichzelf beschouwde als de zuivere Apostel van Christus en vooral van de Heilige Geest, waarvan Jezus gezegd had, ≪Ik zal u de Trooster, de Parakleet, zenden, ≫ Mani was de grondlegger van een wereldgodsdienst die van de Atlantische Oceaan tot de Stille Oceaan over meer dan duizend jaren werd gepredikt en gevolgd.Van Spanje tot China, met inbegrip van Egypte en van bijna de hele Arabische wereld. Van deze machtige ontwikkeling was tot voor kort nog maar weinig teruggevonden. Altijd en overal zijn pogingen ondernomen om de Boodschap van het Licht uit de wereld te bannen, te vernietigen en aan de vergetelheid over te leveren. In de epiloog van Les Jardins de Lumiere heeft Amin Maalouf dit drama aangrijpend en helder verwoord: ≫ Van zijn boeken, werken van kunstzinnigheid en toe wijding, van zijn dappere geloof van zijn hartstochtelijke zoektocht, van zijn bood schap over harmonie tussen mensen, natuur en godheid, is niets meer over, Van zijn religie der schoonheid, van zijn subtiele godsdienst van licht en donker is ons niets meer bewaard gebleven dan de woorden manicheisch en manicheisme, woorden die in onze monden een belediging zijn geworden. Want alle inquisiteurs van Rome en Perzië hebben zich verenigd om Mani onherkenbaar te maken, om hem te doen verbleken. In welk opzicht was hij zo gevaarlijk dat het nodig was hem tot in ons geheugen te achtervolgen? ‘Ik ben gekomen uit het land van Babel zei hij, ‘om een schreeuw te doen weerklinken over de wereld.’ In duizend jaar tijd is zijn schreeuw weggestorven. In Egypte noemde men hem ‘de apostel van Jezus ~ in China had hij de bijnaam ‘de Boeddha van het Licht’; zijn hoop bloeide op de oevers van drie oceanen. Maar spoedig werd die hoop tot haat, tot verbetenheid. De vorsten van die wereld vervloekten hem, voor hen werd hij ‘de liegende demon ‘het vat vol kwaad en, in hun woedebuien de maniak’; zijn stem was een ‘valse betovering’, zijn boodschap ‘het vuige bijgeloof‘de verpestende ketterij Daarna deden de brandstapels hun werk en vermengden met hetzelfde duistere vuur zijn geschriften, zijn ikonen, de meest volmaakten onder zijn volgelingen, en zijn trotse vrouwen die weigerden te spuwen op zijn naam.
Geachte lezer, wij staan aan de vooravond van het jaar 2000. In de afgelopen twee duizend jaren zijn vele boodschappers en hun volgelingen over de kling gejaagd. Geen religie is zo meedogenloos en gruwelijk vervolgd als die van Mani. Velen, ontelbaren zijn vervolgd. Men hoeft zich maar even te verdiepen in de geschiedenis van de Gnosis. Eeuwen van leugens en vergetelheid zijn meestal de schamele restanten. Wij willen Mani in het volle licht plaatsen. Het Licht van de Gnosis. Want de tijd is aangebroken dat velen zoeken naar Licht in hun ziel. Zij zoeken naar de weg die terugvoert naar het Lichtrijk, waardoor het Rijk van de Duisternis tenslotte verslonden zal worden. Die ene, machtige ‘schreeuw’ zal altijd blijven klinken!
Redactie PENTAGRAM